VII. Haçlı Seferi ve Salgın Hastalıklar
Anahtar Kelimeler:
VII. Haçlı Seferi, IX. Louis, Turanşah, Salgın Hastalık, ÖlümÖzet
Fransa Kralı IX. Louis, 1244 tarihinde malaria (sıtma) hastalığına yakalanmış, bu hastalık sebebiyle de bilincini kaybetmiş, bilinci kapalıyken hizmetçileri onun öldüğünü zannetmişti. IX. Louis, hastalıktan kurutulup iyileşmesi halinde bir Haçlı Seferi düzenleyeceğine yemin etmişti.
IX. Louis sağlığına kavuştuktan hemen sonra Haçlı Seferi hazırlıklarına başlamış ve 11 Eylül 1248 tarihinde Kıbrıs’a gelmişti. 4 Haziran 1249 tarihinde Dimyat önlerine gelerek burayı kısa zamanda almıştı. Daha sonra IX. Louis’in kardeşi Artios Kontu Robert, Mansûra’daki Müslümanların karargâhında bulunan askerlere baskın yapmıştı. Bu baskın sonucunda ordu komutanı Fahreddin Şeyhu’ş-Şuyûh da olmak üzere birçok Müslüman asker şehit edilmişti. Eyyûbî ordusundaki Memlük birliğinin bir kısmı bu kargaşadan kurtulup Mansûra’nın dar sokaklarına pusu kurmuş ve Haçlıların şehrin sokaklarına girmelerini beklemişti. Haçlı birlikleri şehrin sokaklarına girdikten sonra aniden hücum ederek şövalyelerin tamamına yakınını öldürmüşlerdi. Böylece Haçlılar, Mansûra’da istediklerini elde edemeden büyük bir zayiat vererek oradan çekilmek zorunda kalmışlardı.
Bu sırada Mısır Eyyûbî hükümdarı Melikü’s-Sâlih (637-647/1240-1249) yakalanmış olduğu verem hastalığından dolayı vefat etmiş yerine oğlu Turanşah, Eyyûbî tahtına geçmişti. Turanşah, tahta geçer geçmez Haçlılarla etkili bir şekilde mücadele etmek için hafif gemiler yaptırmış, Haçlılara, Nil Nehri yoluyla Dimyat’tan erzak ve savaş teçhizatının getirilmesini engellemişti. Turanşah, daha sonra orduya pek çok asker katarak orduyu da güçlendirmişti. Turanşah, bu hazırlıkları yaparken Haçlı birlikleri açlık ve salgın hastalıklarla mücadele etmekteydi. Neticede IX. Louis, Müslümanlar karşısında kazanma ihtimali olmadığını anlayınca anlaşma yapmak üzere Turanşah’a bir elçi heyeti göndermiş fakat istenilen anlaşma sağlanamamıştı.
IX. Louis, Turanşah ile anlaşma sağlayamayınca orduyu geri çekerek Dimyat’a dönmeye karar verdi. Bu durumdan haberdar olan Turanşah, orduya Haçlılar üzerine saldırı emri verdi. Bu saldırıda birçok Haçlı askeri öldürüldü. Dizanteri hastalığına yakalanan IX. Louis’i adamları bir kulübeye götürdü. Haçlı şövalyeleri arasında erzak eksikliği ve temiz su sıkıntısından dolayı çeşitli salgın hastalıklar yayıldı. Hastalığa yakalanan askerlerin diş etlerinde ölü tabakalar çıktı. Öyle ki hastaların yiyeceklerini çiğneyebilmeleri için cerrahlar bu etleri kesmek zorunda kaldı. Diğer bir salgının belirtileri ise bacaklardaki etlerin kuruması ve derinin üzerinde siyah toprak renginde beneklerin oluşması şeklindeydi. Ayrıca hastalığa yakalananların dişleri çürümeye başlıyordu. Akabinde burunları kanıyor ve daha sonra ölüyorlardı. Bunun neticesinde IX. Louis, ordunun çok fazla zayiat verdiğini görünce Müslümanlara karşı daha fazla direnemeyeceğine kanaat getirdi. Önde gelen komutanlarıyla yaptığı toplantı sonrasında Turanşah’tan emân dileyip teslim olmaya karar verdi.
Turanşah, Haçlıların emân talebine olumlu karşılık verdi. Müslümanlarla Haçlılar arasında anlaşma yapılırken Marcel adında biri; IX. Louis’in haberi olmadığı halde “Şövalyeler! Kralımızın kesin emri, Müslümanlara kayıtsız şartsız teslim olunuz.” dedi. Haçlı şövalyeleri bu emri kralın bir isteği zannederek bütün silahlarını Müslümanlara verip teslim oldu. Böylece VII. Haçlı Seferi büyük bir hüsranla sonuçlandı. Daha sonra IX. Louis, 1270 yılında Tunus üzerine VIII. Haçlı Seferini düzenledi. Burada kendisi de dahil olmak üzere, oğlu ve ordusunun büyük bir kısmı veba hastalığına yakalanarak öldü.
Referanslar
Abdurrahman Onur Çalışır. Denizaşırı Ülke’den Havadisler, Haçlıların Mektupları (1097-1252) Kutlu Yayınevi, 1. Baskı, Ekim, İstanbul, 2018.
Ahmed b. Abdülvehhab en-Nüveyri. Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb. nşr. M. Ebü’l-Fazl-Ali M. el-Bicâvî Hüseyin Nassâr vd. (Kahire: 1975-1985), 29; Nüveyri, Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb, nşr. M. Ziyâeddin er-Reyyis-M. Mustafa Ziyâde (Kahire: 1992), 30; Nüveyri, Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb, nşr. Muhammed A. Şaîre-M. Mustafa Ziyâde (Kahire: 1990), 31; Nüveyri, Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb, nşr. el-Bâz el-Arînî-Abdülaziz el-Ehvânî (Kahire: 1992), 32; Nüveyri, Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb, nşr. Fehim M. Şeltût-Abdülaziz el-Ehvânî-Saîd A. Aşûr (Kahire: 1998), 33, Nüveyri, Nihâyetü’l-ereb fi fünûni’l-edeb, nşr. Mustafa Hicâzi-M. Mustafa Ziyâde), Kahire, 1997.
Cemâleddin Muhammed b.Salim b. Vâsıl. Müferricü’l-kürûb fî ahbâri Benî Eyyûb. nşr Ömer A. Tedmûri, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 2004.
Christopher Tyerman. Bir Haçlı Seferi Nasıl Planlanır? Yüksek Orta Çağ’da Akıl ve Dinî Savaş. çev. Murat Çaylı, Selenge Yayınları, 1. Baskı, Ekim, 2021.
Claude Cahen. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. çev. Mustafa Daş (İstanbul: Yeditepe Yayınları, 4. Baskı, 2018.
Demirkent, Işın. Haçlı Seferleri. Dünya Yayıncılık, 4. Baskı, Mart, 2013.
Fehmi Tabak. Enfeksiyon Hastalıkları el Kitabı. İstanbul: Medikal Yayıncılık, İstanbul, 2005,
Frederick Peryy. “Saint Louıs (Louıs IX. of France)” The Most Christian King (New York: The Knickerbocker Press, 1901.
Gülden Sönmez Tamer. Kocaeli’de Sıtma Epidemiyolojisi. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 34(4): 313, 2008.
Hakkı Dursun. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. İstanbul: Çağ Yayınları, 1992.
Hassan Hallâk- Abbas Sabbağ. el-Mu’cemü’l-Cami’ fi’l-Müstalahati’l-Eyyûbiyye ve’l-Memlükiyye ve’l-Osmaniyye. (Beyrut: Dârü’l- ‘İlmili’l-Melâyin, 1999.
Henry Binsse. A History of France. London: Universty Paperback Methuen&Co Ltd., 1941.
İbn Ebî Usaybia ebu’l-Abbas Ahmed b. el-Kasım. Uyûnü’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ. thk. Nizâr Ridâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
İbn Tağriberdi Ebü’l Mehâsin Cemâleddin Yusuf. en-Nücûmü’z-Zahire fi Mülûk-i Mısır ve’l-Kâhire. nşr. Fehim M. Şeltut, Kahire: 1970.
İbnü’l-Furât, Nasıruddin Muhammed b Abdürrahim b. Ali. Târihu’d-Düvel ve’l-mülûk-Târîhu İbni’l-Furât. VII (nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin) Beyrut, 1939, IX/1 (nşr. Kostantin Züreyk), Beyrut, 1936, IX/2 nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin), Beyrut, 1938.
İmâdüddin İsmail b. Ali Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fi ahbâri’l-beşer. nşr. Muhammed Azb v. dğr., I-IV, 1998-1999.
İsmet Ğanîm. ed-Devletü’l-Eyyûbîyye ve’s-Salibiyyûn. İskenderiye: Dârü’l-Ma’rifeti’l-Câmi’iyye, 1190.
Jean de Joınvılle. Bir Haçlının Hatıraları. çev. Cüneyt Kanat (İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 3. Baskı, 2020.
Jean Richard, Haçlı Seferleri Tarihi. Selenge Yayınları, çev. Özge Özdemir, 1. Baskı, Şubat, 2022.
Jean Richard. Saint Louis: Crusader Kıng of France. New York: Cambridge University Press, 1992.
Jim Bradbury. The Medieval Siege. Suffolk: Boydoll & Brewer,1992.
Lamp, Harold. Selâhaddin Eyyûbi ve Haçlılar. Çev. Sinem Ceviz, İstanbul, 2017.
Makrîzî, Takıyüddin Ahmed b. Ali. Kitâbü’s-Sülûk li-ma’rifeti düveli’l-mülûk. nşr. M. Mustafa-Saîd A. Âşûr. 1-12 Cilt. Kahire:1956-1973.
Marius Sepet. Saint Louis. London: Duckhworth Publisher, 1899.
Mathew Paris. Chronicles of Matthew Paris: Monactis life in the Thirteenth Century. London: 1872.
Murray Alan. The Crusades: an Encyclopedia. California: Library of Congress Cataloging in Publication Data, 2006.
Nadir Karakuş. Baybars. Ensar Neşriyat, 1. Basım. İstanbul, 2022.
Nadir Karakuş. Haçlı Seferlerinde Tıp. Hiper Yayın, İstanbul, 2020.
Peter Jackson. The Seventh Crusade 1244-1254: Sources and Documents London: Taylor&Francis Ltd., 2009.
Peter Lock. The Routledqe Companion to the Crusades. New York: Taylor&Francis Group, 2006.
Richard Girard de Bury. Histoire de St. Louis, Roi de France. Qontro Classic Books, 2010.
Runcıman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. Türk Tarih Kurumu, 4. Baskı, Ankara, 2019.
Sıbt İbnü’l-Cevzi. Mir’atü’z-Zaman fî Tevârihi’l-Âyân. Thk. İbrahim Zeybek, Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Dımaşk, 2009.
Süleyman Özbek, Şehri Karakaş. VI. Haçlı Seferi Gölgesinde Kutsal Roma İmparatoru II. Frıedrich ve Eyyûbî Sultanı Melik Kâmil Dostluğu. USAD, Güz, 15, 2021.
Thomas Andew Archer. The Crusades; The Story of the Latin Kingdom of Jerusalem. New York: Publisher, 2015.
Thomas Asbrıdge. Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru, Say Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2014.
Tolgahan Karaimamoğlu. Ortaçağ Avrupa’sında Salgın Hastalıklar. Selenge Yayınları, İstanbul, 2021.
Zehebi, İmam Şemseddin b. Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyerü’l- A’lemi’n-Nübela. el-Müessesetü’r-Risâletü, thk. Beşşar Avvad Ma’ruf (Beyrut: 1975.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Musa DEMİR
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 