Medical Activities In The Artuklu Period

Authors

  • ceren arslan özüdoğru hitit üniversitesi

Keywords:

Artuklu, Medicine, Physician, Madrasa, Hospital

Abstract

Artuqids, who belonged to the Döğer clan of the Oghuzes, came to Anatolia with the Seljuk army, stayed in their service for many years and took part in important duties. In the authority vacuum created by the weakening of the Seljuk State, first the Hısn-ı Keyfa Artuqids in 1092, then the Mardin Artuqids in 1106, and finally the Harput Artuqids in 1112 as independent principalities were established in the south of Anatolia. They adhered to Turkish traditions and customs in terms of state administration and functioning, although the period they were under one roof as a principality was very limited, they lived a similar political and cultural life as separate principalities. They laid the groundwork for the development of science with institutions such as madrasahs, hospitals and libraries they built in Diyarbakır (Amid), Mardin, Silvan (Meyyâfârikîn), Nusaybin, Kızıltepe (Düneysir-Koçhisar), Hasankeyf (Hısn-ı Keyfa) and Harput, where they dominated. The Artuqid rulers, adhering to the general customs of the Turkish rulers, supported the scholars, established various institutions and managed to keep them alive for many years with the foundation system. Although it is known that sciences such as medicine, fezle and logic are taught in Artuqid madrasas other than Islamic sciences, there is limited information on how medical education is given. It is thought that they made a parallel practice with the Zengi, Ayyubid, and Seljuk states with which they were in close relationship. The existence of physicians trained in Artuqid lands who served in these states supports this. It is recorded in the historical records that the majority of the physicians who grew up in the Artuqid period had higher education in cities such as Baghdad, Aleppo and Mosul. It is known that in important cities of the principality such as Mardin, Diyarbakir and Duneysir, meetings were held where the science of medicine was discussed, and works were copyrighted.

Artuqids built hospitals in Silvan, Harput and Mardin. The hospital in Mardin is the most important of these. The hospital, where the famous physicians of the period took charge, served until the beginning of the 19th century. Many physicians were trained during the Artuqid period. These doctors served in the cities of Baghdad, Damascus, Aleppo and Mosul, which were the science centers of the period, outside their own countries. In addition, Artuklu lands hosted doctors from abroad. The famous scientist of the period, al-Cezerî, wrote his book Kitâb fî Maʿrifeti'l-iyeli'l-hendesiyye which he wrote at the request of Artuqid ruler Nasiruddin Mahmud while he was working at Diyarbakır Artuklu Palace designed instruments that serve the field of medicine. While these drawings he made are documents about the level of scientific studies of the period, they reveal the contributions of the Artukids to the field of medicine. In this study, we have tried to deal with the subjects that fall into the science of medicine in the period from the establishment of the Artuqids in 1092 to their collapse in 1409.

References

Acıduman, Ahmet. “Muhezzebu’d-dīn b. Hubel el-Baġdādī’nin Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ında Yaşlıların Tedbiri Üzerine”. Lokman Hekim Dergisi 10/1 (2020), 115-123. https://doi.org/10.31020/mutftd.649006

Acıduman, Ahmet - Tuzcu, Kemal. “Meyyâfârikîn Bîmâristânı Üzerine Bazı Yeni Bilgiler Işığında Bir Değerlendirme”. Belleten 80/289 (Aralık 2016), 741-756. https://doi.org/10.37879/belleten.2016.741

Ağırakça, Ahmet. “Mardinli Bazı İlim Adamları”. 257-266. İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi, 2006.

Alper, Ömer Mahir. “İbnü’s-Salâh, Ebü’l-Fütûh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/197-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.

Alptekin, Coşkun. “Artuklular”. Artuklular. III/415-418. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1992.

Altun, Ara. Mardin’de Türk Devri Mimarisi. İstanbul, 1971.

Artuk, İbrahim. Mardin Artukoğulları Tarihi. İstanbul, 1934.

Aslan, Ahmet. “Artuklu Döneminde Mardinli İki Şair: İbnu’s Saffar el-Mardini ve İmadu’d-din ed-Düneysiri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2010), 15-36.

Aslan, Ahmet. “Artuklular Döneminde Mardin’de Edebiyat Çevresi ve Mardinli İki Şair: İbn es-Saffar el-Mardini ve İmadu’d-din Ed-Duneysiri”. ed. İbrahim Özcoşar. Makalelerle Mardin IV Önemli Simalar Dini Topluluklar IV (2007), 10-28.

Aslan, Ahmet. “Artuklular Zamanında Düneysir (Kızıltepe)’de Arap Edebiyatı Çevresi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/20 (Aralık 2008), 259-281.

Attar, Aygün. “Artuklular Döneminde Mardin”. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi IV/1 (2006), 1-29.

Bakır, Abdulhalik. “Türk-İslam Dünyasının Geç Dönemlerinde Tıp Kültürü ve Çalışmaları”. Selçuklu Medeniyeti Araştırma Dergisi 3 (2018).

Bakkal, Ali. “İslam’ın Doğuşundan Artuklular Döneminin Sonuna Kadar Mezopotamya’da Tıp Eğitimi ve Hastaneler”. ed. İbrahim Özcoşar. I/427-454. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

Bayat, Ali Haydar. Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 3.Baskı., 2016.

Belâzurî. Fütûhu’l Büldân. çev. Mustafa Fayda. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.

Bosworth, Clıfford Edmund. Doğuşundan Günümüze İslam Devletleri. çev. Hande Canlı. İstanbul: Kaktüs Yayınları, 1.baskı., 2005.

Bulduk, Abdulgani Fahri. Mardin Tarihi. ed. Burhan Zengin. Batman, 1999.

Çirak, Bekir - Yörük, Abdülkadir. “Mekatronik Biliminin Öncüsü İsmail el-Cezeri”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4 (2015), 175-194.

Danık, Ertuğrul. Ortaçağda Harput. Ankara, 2001.

Dirier Başabaş, Ayten - İnan, Cemil. “Türkiye’de İlk Tıp Fakültesi’ni Mardin’de Artuklular Kurdu”. Journal of Islamicjerusalem Studies 3/20 (2020), 337-351.

Durusoy, Ali. “Fahreddin el-Mardînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/86-87. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.

Erdem, İlhan. “Artuklu Uygarlığı ve Türkmenler”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 29/Özel Sayı-1 (2009), 236-242.

Fazlıoğlu, İhsan. “Mardînî, İsmâil b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/53. Ankara: TDV Yayınları, 2003.

Göyünç, Nejat. 16.Yüzyılda Mardin Sancağı. Ankara, 1991.

Günal, Veysi. Mardin İlindeki Artuklu ve Süryani Tarihsel Mirasının Coğrafi Dağılışı = Geographical Distriburion of Artuqy and Syriac Historical Heritage in Mardin Province. II.cilt/315-336. Mardin, 2008.

Güneş, Hüseyin Haşimi. Abdüsselam Efendi’nin Mardin Tarihi. İstanbul, 2007.

İbn’ül Ezrak. Meyyafarikin ve Amid Tarihi. çev. M.E. Bozarsalan. İstanbul, 1975.

İzgi, Cevat. “İbn İlalmış”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/90-91. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.

Kâhya, Esin. “Artuklu Döneminde Bir Bilim Adamı: Abdüllatif Bağdadi”. I/457-466. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

Kâhya, Esin. “Artuklular Zamanında Yaşamış Bir Bilim Adamı Cevberi”. 3/75-82. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010.

Kaya, Mahmut. “Abdüllatîf el-Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/254-255. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.

Kayhan, Hüseyin. “Selçuklular Devrinde Tıp Bilimi ve Hekimler Hakkında Notlar”. History Studies 3 (2011), 156-163.

Keleş, Bahattin. “Nizamiye Medreselerinde Tıp Eğitimi ve Uygulama Hastaneleri”. Darüşşifa İslam Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi 1/1 (Haziran 2022), 16-26.

Kesik, Muharrem. “Selçuklular’da Sağlık, Sağlık Kurumları ve Tıp Eğitimi”. Tarih Dergisi- Turkish Journal of History 71/1 (2020), 115-144. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.008

Keskinbora, Hıdır Kadircan. “Artuklular’da Bilim ve Sağlık”. 1/491-514. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

Keskinbora, Hıdır Kadircan. “Mardin’de Emüniddin Maristanı ve O Dönemdeki Darüşşifalar”. 211-220. İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi, 2006.

Küyel, Mubahat Türker. “Tarih Yöntemi Bilincine Misal olarak Bir Artuklu Hizmetlisi : ibn Uş-Şalah”. 2/665-678. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1976.

Merçil, Erdoğa. Müslüman Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 15.basım., 2021.

Ökten, Sadettin. “Cevberî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/442-443. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.

Ökten, Sadettin. “Cezerî, İsmâil b. Rezzâz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/505-506. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.

Özervarlı, Kamiran. “Artuklular’da İlim ve Ebu’l-İzz el-Cezeri”. II/11-32. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

Öztürk, Levent. İslam Dünyasında Hastaneler. İstanbul: Siyer Yayınları, 1.Baskı., 2018.

Roux, Jean Paul. Eski Türk Mitolojisi. çev. Musa Yaşar Sağlam. Ankara: BilgeSu, 3.Baskı., 2020.

Sargutan, Erdal. “Selçuklularda Tıb ve Tıb Kuruluşları”. Vakıflar Dergisi 11 (1976), 313-322.

Sevim, Ali. “Artukluların soyu ve Artuk Bey’in siyasi faaliyetleri”. Belleten 26/101 (1962), 121-146.

Sevim, Ali. “Artukoğlu İlgazi”. Belleten 26/104 (1962), 649-692.

Sevim, Ali. “Artukoğlu Sökmen’in Siyasi Faaliyetleri”. Belleten 26/103 (1962), 501-520.

Sümer, Faruk. “Anadolu’ya Yalnız Göçebe Türkler Mi Geldi?” Belleten 24/96 (Ekim 1960), 567-594.

Bedi’uz-Zaman Ebu’l-’İzz İsma’il b.er-Rezzaz el-Cezeri. el-Cami’ Beyne’l-’İlm ve’l-’Amel en-Nafi’fi es-Sınaati’l-Hiyel. çev. Sevim Tekeli vd. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2.baskı., 2021.

Terzioğlu, Arslan. “Yerli Ve Yabancı Kaynaklar Işığında Selçuklu Hastaneleri Ve Tababetinin Avrupa’ya Tesirleri”. Yeni Türkiye 91 (2016), 607-624.

Tomar, Cengiz. “İbn İlalmış’ın ‘Hilyetü’s-Seriyyîn Min Havvâsi’d-Düneysiriyyîn’ Adlı Eserine Göre Artuklular Döneminde Düneysir’de İlim Hayatı”. ed. İbrahim Özcoşar. II/1-8. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

Turan, Osman. Doğu Anadolu’da Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 9.baskı., 2011.

Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 23. Basım, 2020.

Ünver, Süheyl. “Artıklılar Kütüphaneleri Hakkında Yeni Tetkikler”. 9/221-226. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1948.

Ünver, Süheyl. Selçuk Tababeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1940.

Ünver, Süheyl - Bayrı, Halil. “Artuk Oğulları ve Mardi̇ndeki Hastahaneleri”. Türk Tıb Tarihi Arkivi 5/17 (1940), 27-32.

Vâth, Gerhard - Ersan, Çev Mehmet. “Artuklu Beyliğinin Yönetimi”. Türk Dünyası İnceleme Dergisi m (1999), 233-260.

Yardımcı, Yusuf Metin. “Mardin Artuklulaında Siyasi İlişkiler”. 1/269-284. Mardin: Mardin Valiliği, 2007.

“Kaynaklara Göre Artuklu Devlet Teşkilatı”. XI. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler. II/723. Ankara, 1994.

Published

2023-06-30 — Updated on 2024-04-23

Versions

How to Cite

arslan özüdoğru, C. (2024). Medical Activities In The Artuklu Period. DARUSSIFA – JOURNAL OF ISLAMIC MEDICAL HISTORY RESEARCH, 2(1), 1–16. Retrieved from https://dasitad.com/index.php/darussifa/article/view/45 (Original work published June 30, 2023)