From Kurgan to Tomb, Monumental Women's Tombs in the Turks
Keywords:
Women, Kurgan, Grave, TombAbstract
One of the most important elements of the Gök Tanrı belief, which was the first belief adopted by the Turks, was the belief that there was another life after death. The belief in another life after death led to the emergence of some burial ceremonies and grave types. In ancient Turks, the type and cause of death, the place and time of death, the will of the deceased and the position of the deceased in society determined how the burial would be. Since burial practices in belief systems shaped around the Gök Tanrı belief bore traces of different cultural and religious interactions, main burial methods such as burying the dead in the ground, burning and displaying were applied. For this reason, graves perceived as a common area between the two worlds also varied. An ordinary person would be buried in selected cemetery areas in accordance with their beliefs. Kurgan type graves were the graves where important people were buried. In order to ensure the comfort of the deceased in the afterlife, burial chambers were built underground in these graves and the top of the grave was covered with stones or soil in the form of a hill. The weapons, horses and valuables belonging to the deceased were also buried in these grave chambers. The Turks believed that these items could be needed by the deceased in the afterlife and that these items would protect him by giving him strength.
It is known that the place of women in the Turkish family and state traditions is more important than in other societies. For this reason, not only important men but also women from the ruler's family and warrior women were buried in kurgan-type graves. Although the conversion of the Turks to Islam and their spread to a wide geography created some differences in burial traditions, the graves did not lose their basic understanding of being a transition between the two worlds and continued to be organized and implemented according to Islamic rules. In terms of architecture, floral motifs were mainly used in the decorations of monumental women's graves that bear the characteristics of their period.
In this study, the Karahanlı Period Ayşe Bibi, Timurid Period Saray Mülk Hanım, Mughal Period Taj Mahal (Mümtaz Mahal), Anatolian First Principalities Period Mama Hatun and Ottoman Period Nakşıdil Sultan graves, which are the continuation of the kurgan tradition in the Turkish people, were selected. These grave structures were examined in terms of plan, building material, construction technique and decorative features.
References
Acar, Hasan. “Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın”. İnsan ve İnsan 6/21 (Ağustos 2019), 395-411. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.536610.
Akpınarlı, H. Feriha- Yerdenova, Assel. “Geleneksel Kazakistan Kolan Dokuma Motiflerinin Yeni Tasarımlarda Kullanılması”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 12/25 (2019), 120-134.
Akpınarlı, H. Feriha- Yerdenova, Assel. “Kazakistan’ın Türkistan Eyaletindeki Halı Motiflerinin İncelenmesi”. Arış Dergisi 15/ 18-39. https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.126
Altun, Ara. Orta Çağ Mimarisinin Anahtarları İçin Bir Özet. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1988.
Alyılmaz Semra, Alyılmaz Cengiz: “Eski Türk Kadın Heykellerinin Düşündürdükleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 3/4 (2014), 1-33.
Asian Historical Architecture (A.H.A.), “Saray Mulk Khanum Mausoleum, Samarkand, Uzbekistan”, Erişim 27 Aralık 2020. https://www.orientalarchitecture.com/sid/1402/uzbekistan/samarkand/saray-mulk-khanum-mausoleum
Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı (Başlangıcından Beylikler Devrinin Sonuna Kadar) I- II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
Aydın, Canan Nilüfer. Timur Dönemi İmar Faaliyetleri. İstanbul: Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Bahar, Hasan. “Avrasya’da Ölüm ve Türklerde Mezar Kültürü”, Prof. Dr. Nejat Göyünç Armağanı. Editörler: Hasan Bahar Vd. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (2013), 267-304.
Baipakov, K.M.- Taymagambetov, Zh.K. Kazakistan Arkeolojisi (Üniversite öğrencileri için ders kitabı). Almatı: Kazak Üniversitesi, 2006.
Başkan, Seyfi. “Timurlu Çağı Türbe Mimarisi Hakkında”, Sanat Tarihi Dergisi 22 / 1 (Nisan 2014), 31-52.
Baykuzu, Tilla Deniz. “IV. Ve V. Yüzyıllarda Çin’deki Birkaç Hun Hükümdar Kurganı ve Türbesi Hakkında”. Tarih İncelemeleri Dergisi 20/2 (Aralık 2005), 1-15.
Bayram, Mikâil. “Anadolu Selçukluları Devrinde Anadolu Bacıları (Baciyan-ı Rum) Örgütünün Kurucusu Fatma Bacı Kimdir?”. Belleten 45/2/180 (Ekim 1981), 457-472. https://doi.org/10.37879/ttkbelleten.1137698.
Beksaç, Engin. “Bibi Hanım Cami”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: 1992), 6/ 125-126.
Beksaç, Engin. “Tac Mahal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2010), 39/ 337-339.
Berk, Süleyman. “Osmanlı Mezar Taşlarında Süsleme Unsurları”, Z Dergi, Erişim 27 Ağustos 2024. https://www.zdergisi.istanbul/makale/osmanli-mezar-taslarinda-susleme-unsurlari-50
Bilgiç, Fatma Şule- Yıldız Karaahmet, Aysu. “Türk Miti Tasavvurunda Anne Arketipi: Günümüze Yansıyan Geleneksel Uygulamalar”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 13/3 (Eylül 2023), 504-509. https://doi.org/10.31020/mutftd.1262070.
Bogaevskīĭ, N. V. “Semerkant'ın Eski Eserleri (Guri Bibi Khanum'un Mozolesi)”, Türkistan Albümü (Fotoğraf 1868 ve 1872), Library Of Congress. Erişim 20 Ekim 2022. https://www.loc.gov/search/?fa=location:samarqand&q=guri+bibi+khanum
Cevahirefendioğlu, Zeynep. Hindistan ve Pakistan’da Türk Mimari İzleri. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
Çoruhlu, Yaşar. Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
Çoruhlu, Yaşar. “Kazakistan/ Taraz Yakınında Ayşe Bibi Türbesi”, X. Orta Çağ- Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Prof. Dr. H. Örcün Barışta’ya Armağan, Ed. Muhammet Görür. 242-262. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 2009.
Çiçekler, Mustafa. “Sa‘dî-İ Şîrâzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2008), 35/ 405-407.
Çubukçu, Hatice. “Bâciyân-ı Rûm ve Anadolu Tasavvufundaki Yeri”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 5 (Haziran 2015), 217-231. https://doi.org/10.16947/fsmiad.88751.
Denknalbant, Ayşe. “Mama Hatun Külliyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 2003), 27/ 549-550.
Doğan, Sema. “Kümbet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2002). 26/ 547-550.
Ergin, Muharrem. Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2004.
Ertan, Veli. “Taç Mahal”. İslam Medeniyeti Dergisi 2/19 (Nisan 1969), 30-31.
Gündüz, Ahmet. “Saltuklular, Mama Hatun ve Mamalı Aşireti”. The Journal of Turk-Islam World Social Studies. (2018), 16/24-40. http://dx.doi.org/10.16989/TIDSAD.1462
İlhanlı, Emine. Sineperver Ayşe Valide Sultannakşidil Valide Sultan ve Perestû Valide Sultan. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
İnan, Abdülkadir. “İkinci Pazırık Kurganı”. Belleten 16/61 (Ocak 1952), 137-140. https://doi.org/10.37879/ttkbelleten.1336680.
Kanbarova, Gulnara. “Ahlat’ın Tarihi ve Mimari Değeri Olan Mezar Taşlarının Süs Desenleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 3/10, (Mart 2015), 58-71. Karamağralı, Beyhan. Türk Mimari Eserlerinde Ahlat Mezartaşları. Ankara: Elila Yayınları 1993.
Karaoğlan, Hamza. “Kutsalın Taşıyıcısı Olarak Anadoluda Türbe ve Yatır Sahibi Kadınlar”. International Academic Social Resources Journal 7/41 (2022), 941-946.
Karakaş Tahiroğlu, Rumeysa. “Üç Kadın, Üç Dârüşşifâ, Üç Taç Kapı”. Darüşşifa İslam Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi 2/2 (Aralık 2023), 69-87.
Karakaya, Enis. “Nakşidil Sultan Külliyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2006), 32/344-346.
Kaya, Can Erdem. Hindistan Doğal Taş Sektörü: Ülke Raporu. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, 2024. https://imib.org.tr/uploads/docs/1587040842_hindistan-dogal-tas-sektoru-ulke-raporu.pdf
Koç Üniversitesi (KÜ), Libdigitalcollections. Erişim 25 Nisan 2022. https://librarydigitalcollections.ku.edu.tr
Koçyiğit, Handan. İnşaat Masraf Defteri ve Bazı Arşiv Belgelerine Göre Nakşıdil Valide Sultan Külliyesi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Koshenova, Gulbanu. Kazakistan, Taraz / Taraz Şehrindeki Türbeler (Ayşe Bibi, Babacı Hatun ve Karahan Türbeleri, 11-12 yy). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Mirzaie, Masume. “Recognition the Architectural form of Tabriz’s Hasht-Behesht Palaceand its role in Formation process of Iranian Specimens and Neighboring Territories in the Course of 9th and 8th Centuries”. Bag e Nazar 13/44 (2017), 81-92.
Orman, İsmail. “Türbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2012). 41/464-466.
Ortaylı, İlber. “Galata”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1996). 13/ 307-313.
Önkal, Hakkı. “Türkiye’de Türbe Mimarisi Araştırmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14 (Eylül 2009), 125-140.
Özkan, Haldun. Saltuklu Mimarisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2016.
Özler, Fadime. “Tac Mahal’in Hat Süslemeleri ile Yazıtlarındaki Sure ve Ayetler Üzerine Bir Değerlendirme”. Bilimname. 41(2020), 991-1028. https://doi.org/10.28949/bilimname.698998
Paskaleva, Elena. “Samarqand’s Congregational Mosque of Bibi Khanum as a Representation of Timurid Legitimacy and Rulership”, Manazir Journal 5, (Ekim 2023), 59-87. https://doi.org/10.36950/manazir.2023.5.4
Pouya, Sima- Demirel, Öner. “İran bahçe sanatının ve tasarım özelliklerinin araştırılması”. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 17/1 (Mayıs 2016), 96-105. https://doi.org/10.17474/acuofd.67409.
Reisoğlu, Selami- Oral, Mustafa Abdullah Alp. Anadolu’nun Orhun Abideleri; Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Ahlat Kaymakamlığı Yayınları, 2010.
Rustamova, Muhlisahon. Karahanlı Devri Mimarisi Bezemeleri. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği, 2022.
Sarıcaoğlu, Fikret “Nakşidil Sultan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2006), 32/343-344
Stone-İdeas. “Mud Therapy to Restore The Shiny Beauty Of India’s Taj Mahal”. Erişim 10 Eylül 2024. https://www.stone-ideas.com/52696/mud-therapy-to-restore-the-shiny-beauty-of-indias-taj-mahal/
TRT Haber, “Türk Tarihinde Bir İlk: 3 Bin 800 Yıllık Altıgen Kurgan Bulundu”. Erişim 17 Eylül 2024. https://www.trthaber.com/haber/dunya/turk-tarihinde-bir-ilk-3-bin-800-yillik-altigen-kurgan-bulundu-818542.html#:~:text=Kazak%20arkeologlar%2C%20Doğu%20Kazakistan%27da,kez%20TRT%20Haber%20ile%20paylaştı.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal. İstanbul: TTK Yayınları, 1939.
Yetkin, Suut Kemal. “Mama Hatun Türbesi”. AÜ İlâhiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi I (1957), 75-77.
Zacharias, Sabina. The Unkown About The Seven Wonders of The World:A Law and Literature Research Project Report. Aliance University, 2020. https://www.scribd.com/document/455508246/The-Unkown-About-The-Seven-Wonders-Of-The-Worldr-
Görsel Kaynakları
Şekil 1: Ayşe Bibi Türbesi planı, Koshenova, Gulbanu Kazakistan, Taraz / Taraz Şehrindeki Türbeler (Ayşe Bibi, Babacı Hatun ve Karahan Türbeleri, 11-12 yy). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Şekil 2: Ayşe Bibi Türbesi Giriş Kapısı (https://okuryazarim.com/ayse-bibi-turbesi/)
Şekil 3-4-5-6: Levhalar Koshenova.
Şekil 7: Niş Kemeri Koshenova.
Şekil 8: Doğu Cephe Bezemeli Tuğla Levhalarından Ayrıntı Koshenova.
Şekil 9-10-11: Köşe Kuleleri Koshenova.
Şekil 12-13: Cenazelik bölümü Asian Historical Architecture (A.H.A.) www.orientalarchitecture.com
Şekil 14: Bibi Hanım Türbesi (Nikoli V Bogaevskii, 1868-72), World Digital Library: https://www.wdl.org/en/item/3732/view/1/1/
Şekil 15-16: Bibi Hanım Türbesi ve Külliye Planı, https://islamansiklopedisi.org.tr/bibi-hanim-camii
Şekil 17: Bibi Hanım Türbesi Taç Kapısı, Asian Historical Architecture (A.H.A.)
Şekil 18-19: Türbe Kubbesi, Kubbe Ayrıntısı, Asian Historical Architecture (A.H.A.)
Şekil 20: Mukarnaslı Kubbe, Asian Historical Architecture (A.H.A.)
Şekil 21: Pano Biçimindeki Kalemişleri, www.alamy.com
Şekil 22: Tac Mahal Külliye Planı, https://www.gzt.com/mecra
Şekil 23: Tac Mahal Türbe Planı https://www.merveilles-du-monde.com/Taj-Mahal/Mausolee-du-Taj-Mahal.php
Şekil 24: Tac Mahal Güney Cephesi
Şekil 25: Tac Mahal Taç Kapı Süslemeleri https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Taj_Mahal_N-UP-A28-a.jpg
Şekil 26: Kabartma Çiçek Süslemeleri https://www-wonders--of--the--world-net.translate.goog/Taj-Mahal/Mausoleum-of-the-Taj-Mahal.php?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=wapp
Şekil 27: Mümtaz Mahal ve Şah Cihan’ın Lahitleri https://www-wonders--of--the--world-net.translate.goog/Taj-Mahal/Mausoleum-of-the-Taj-Mahal.php?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=wapp
Şekil 28: Tac Mahal Kubbe
Şekil 29: Mama Hatun Kümbet Planı, https://islamansiklopedisi.org.tr/mama-hatun
Şekil 30: Mama Hatun Kümbeti Taç Kapısı, Kişisel Albüm
Şekil 31: Mama Hatun Kümbeti, Kişisel Albüm
Şekil32: Mama hatun Kümbetinin içi, https://www.tripadvisor.com.tr/LocationPhotoDirectLink-g12987860-d12947797-i322141861-Mama_Hatun_Turbesi-Tercan_Erzincan_Province.html
Şekil 33: Mama Hatun Kümbet Tavanı, https://www.sanatinyolculugu.com/tercan-mama-hatun-turbesi/
Şekil 34: Nakşidil Sultan Türbesi Planı, https://okuryazarim.com/gec-donem-osmanli-mimari-planlari/naksidil-sultan-turbesi-istanbul-pjan-h-unkal/
Şekil 35: Nakşidil Sultan Türbesi, https://www.gezginrehberler.com/istanbul/naksidil-valide-sultan-turbesi-fatih-istanbul/
Şekil 36: Nakşidil Sultan Türbesi Giriş Revakı, Handan Koçyiğit, (2019), İnşaat Masraf Defteri ve Bazı Arşiv Belgelerine Göre Nakşıdil Valide Sultan Külliyesi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Şekil 37: Nakşidil Sultan Türbesi İç Mekân Süslemeleri, https://www.bolercelik.com/naksidil-valide-sultan-turbesi/
Şekil 38: Güney Kazakistan Tagiskent Kümbetleri, ttps://arheologija-ru.translate.goog/pamyatniki-epohi-bronzyi-yuzhnogo-kazahstana/?_x_tr_sl=ru&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=wapp
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Rumeysa Karakaş Tahiroğlu
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.